Erzurum Güncel-Medical Park Bahçelievler Hastanesi Nöroloji Uzmanı Dr. Gülten Özdemir; kaliteli uykuyu engelleyen horlama ve uyku apnesiyle ilgili soruları yanıtladı: Uyku sorunu olanlar doktora ne zaman başvurmalı? Kişilerin uykularıyla ilgili bildirdikleri şikayetleri önemli. Zira birkaç günlük uykusuzluk bile gün içinde ciddi hafıza, dikkat eksikliği, öğrenme güçlüğü, iş veriminde düşme, aşırı sinirlilik gibi problemlere neden olacağından uykusuzluk şikayeti olan kişi uzman desteğine başvurmalıdır. Hangi doktora gidilmeli? Uyku sorunlarında; uyku konusunda uzmanlaşmış nöroloji ve psikiyatri uzmanı tercih edilmelidir. İLAÇ BAĞIMLISI OLMAYIN! Uyku ilaçları etkili olur mu? Hastaların çoğu bir uyku kliniğine başvurduklarında uykusuzlukları için birçok ilaç kullandıklarını ve ilaca rağmen uyuyamadıklarını söyler. Uyku ilacının etkisiyle kişi uyuyabildiği için başlangıçta memnun olur, ancak bir müddet sonra kullandığı ilaca tolerans gelişir; ilacın dozunu artırma ihtiyacı duyar ve kısa süre sonra uykusuz geceler ilaca rağmen yeniden tekrarlar. Uykusuzluk ne zaman ilaçla tedavi edilir? İlaçlar konusunda çok dikkatli olmak gerekir. İlaç vermeden önce uykusuzluğa eşlik eden başka bir hastalık olup olmadığına dikkat edilmeli. Örneğin; uykusuzluk psikiyatrik bir hastalığın (depresyon vb.) belirtisiyse, yatıştırıcı ilaç kullanılması durumu kötüleştirebilir. Horlama ve apne varsa, yatıştırıcı ilaç kesinlikle kullanılmamalı. Çünkü bu tür ilaçlar apneler sırasında ortaya çıkan oksijen azalmalarını çok daha artırabilir. Yani yanlış ve gereksiz ilaç kullanımında uykusuzluk düzeleceğine artabilir. NEDENE GÖRE TEDAVİ Uyku laboratuvarının tedavideki yeri ve katkısı nedir? Uykusuzluk çeken insanların uyku laboratuvarında incelenmelerindeki asıl amaç; primer (birincil) uyku bozuklukları olan ve uykusuzluğa sebep veren hastalıkların (hipersomnia, narkolepsi, solunum bozuklukları vb.) ancak uyku teknikleriyle ortaya çıkarılabiliyor olmasıdır. Hastanın problemi sadece saf uykusuzluk değil, farkında olmadığı ancak uyku laboratuvarında uykusunun incelenmesiyle ortaya çıkarılabilecek yukarıdaki bir nedenden kaynaklanıyor olabilir. Bunu anlayabilmek için uyku laboratuvarındaki incelemelere ihtiyacımız var. Uykusuzluk çeken herkes uyku laboratuvarına mı gitmeli? Hayır. Öncelikle uykusuzluk şikâyeti olan kişiyle görüşürüz. Bu görüşmede aldığımız bilgiler, bize hastanın durumuyla ilgili önemli ipuçları verir. Bu görüşme sonucunda, uyku laboratuvarına gerek olup olmadığına karar verir ve tedaviye başlarız. Aylarca hatta bazen yıllardır uyuyamadıklarından şikayet eden hastalara uyku laboratuvarında inceleme yapmamız şart. Neden uyuyamadıklarını laboratuvarda görmemiz gerekir. MIŞIL MIŞIL UYUMAK İÇİN BUNLARI YAPIN - Gün­lük uy­ku sa­at­le­ri ve uy­ku sü­re­le­ri­ne dik­kat edin. - Uyu­ma­dan ön­ce ılık bir duş ya­pın. - Ilık bir süt ve­ya ya­se­min ça­yı, ıh­la­mur ile bir­kaç ha­fif bis­kü­vi alı­na­bi­lir; zi­ra yat­ma­dan ön­ce aç ol­mak da uy­ku­ya da­lı­şı olum­suz et­ki­ler. - Ki­şi­nin du­ru­mu­na gö­re ya­tak ve yas­tık se­çil­me­si. (Sert ve­ya yu­mu­şak ama mut­la­ka kon­fo­ru ki­şi­ye uy­gun ol­ma­lı.) - Din­len­di­ri­ci, yor­ma­yan, ha­fif bir ki­tap oku­na­bi­lir. - İlk 15 da­ki­ka için­de uy­ku­ya da­la­maz­sa­nız ya­tak­tan çı­kıp baş­ka bir oda­ya gi­din ve tek­rar uy­ku­nuz ge­lin­ce­ye ka­dar ya­ta­ğa gir­me­yin. - Psi­ko­log­lar­dan öğ­re­ni­le­cek gev­şe­me tek­nik­le­ri ve ba­zı bi­ofe­ed­back yön­tem­le­ri de­ne­ne­bi­lir. - Gün­düz sa­at­le­ri ya­pı­lan fi­zik­sel eg­zer­siz­ler, gün­düz yü­rü­yü­şü, koş­ma, te­nis ve yüz­me fa­ali­yet­le­ri ki­şi­yi ge­ce iyi de­rin ya­vaş uy­ku­ya ha­zır­lar. İDEAL UYKU SÜRESİ YOK Ortalama 7-7.5 saat uyumak, yetişkin yaştaki insanlar için yeterlidir. Ama bu süre herkes için standart değildir; yani ideal uyku süresi diye bir durum yok. Uyku ihtiyacı kişiden kişiye 4 ila 11 saat arasında değişir. Eğer gecede altı saat uyuyan biri sabah uyandığında kendisini uykuya doymuş hissediyorsa, gündüz uyuklamıyorsa, halsizlik, unutkanlık ve sinirlilik yaşamıyorsa uykusuzluk diye bir sorunu yok demektir. ‘UYUSUN DA BÜYÜSÜN’ SADECE NİNNİ DEĞİL BİLİMSEL BİR GERÇEK! Sağlıklı bir uykunun özellikle çocuklarda büyüme üzerindeki etkileri bilinmektedir; bu nedenle ninnilerde geçen ‘uyusun da büyüsün’ sözüyle aslında bu gerçek vurgulamaktadır. Derin ve yavaş uyku dönemi kısalan çocukların, büyüme-gelişmesi de olumsuz etkilenir. Örneğin; bademcik enfeksiyonu gibi sık üst solunum yolu enfeksiyonu geçiren çocuklarda uyku düzeni bozulduğu için büyüme hormonu salgılanması olumsuz etkilenerek, büyüme gelişmeleri aksayabilmektedir. Uyku laboratvarında nasıl bir tedavi uyguluyorsunuz? Uyku laboratuvarında, hastaya uykusuzluğunun nedeninin kesin tanısını koyarız. Hastaları uyku laboratuvarında, ev ortamı hassasiyetinde bütün bir gece boyunca izleriz. Bunun için ‘polisomnografi’ adı verilen hassas bir yöntemden yararlanırız. Bu incelemede, uyku laboratuvarında, uykuyu sabaha kadar kaydederiz. Hastayı, polisomnografi denen teknikle, bir gece boyunca vücutlarına bağlanan çeşitli sensörlerle incelemeye alırız. Beyin dalgaları, göz hareketleri, kalp elektrosu, çene ve bacak hareketleri, horlama, kandaki oksijen miktarı ve bedenin yatış pozisyonunu kaydederiz. Yaklaşık 8 saatlik çekimin ardından toplanan verileri değerlendirir, sonra da hastanın tedavisini planlarız. SİZ UYURKEN HÜCRELERİNİZ GENÇLEŞİYOR! Kaliteli uyku; çocukluk döneminde büyümeyi sağlarken, erişkin dönemde organizmayı onarır, hücre yenilenmesini artırır. Uykunun kalitesi ve yatılan derin yavaş uykunun süresi bu hücre onarım sürecini etkiler. Derin yavaş uykunun kalitesi, büyümeye ve hücre onarımına katkıda bulunuyor. Büyüklerimizin bahsettiği ‘güzellik uykusu’ tanımı, uykunun hücreleri yenileyerek genç ve güzel görünmeye olan katkısı yadsınamaz bir gerçektir. Uyku, hücreleri onardığı için yaşlanmaya karşı koruyucu silahtır, gençlik ve güzellik verir.