1.2 milyon EYT’li için çözüm masada

Erzurum Güncel- AK Parti grubu emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) için mutfak çalışması yaparken, 8 Eylül 1999 öncesi çalışması olup emekli olmayan herkesin dâhil olduğu çözüm önerileri üzerinde çalışıyor. Emeklilikte yaşa takılanlara "yıpranma, prim, yıla" dayalı formüller, "halk (primi yetmeyenler için), iş emekliliği (vakıf, sandık aracılığıyla)" gibi modeller tartışılıyor. Süre tamamlanması, kısmi emekliliğin yanı sıra bazı ağır meslekler için yıpranma seçeneği de masada bulunuyor. Kısmi emeklilikte, 3.600 gününü dolduran kadınların 50, erkeklerin de 55 yaşında emekliye ayrılması öngörülüyor. Emekli aylığı hesaplanırken tüm çalışma dönemindeki prime esas kazançlar hesaplanıyor. Milyonlarca kamu çalışanının merakla beklediği 3600 ek gösterge çalışmaları, emeklikte yaşa takılanlara yönelik masadaki formüller, emeklilik hesabı, aylığı artırmanın yolları konusunda merak edilen 10 sorunun yanıtı şöyle:



Ek gösterge düzenlemesi Meclis'e ne zaman gelecek?
Hükümet ve taraflar ek gösterge için 16 Mart'ta yeniden bir araya gelecek. Ek göstergede meslek grupları genişlerken, kariyer mesleklerde 600 puanlık bir artış bekleniyor. İdari kadrolar, yardımcı hizmetlerin de yararlanması öngörülen düzenlemenin mayıs ayında Meclis'e gelmesi öngörülüyor. Hizmet süresi 25 yıl olan öğretmen, polis, din görevlisinin emekli aylığındaki artış en az 1.250 lira olacak.

Emeklilikte Yaşa Takılanlar ne istiyor?
8 Eylül 1999'da kadınlar için 20, erkekler için 25 yıllık sigortalılık süresi ve 5 bin günlük prim ödeme gün sayısı olan emeklilik koşulları değişti. Bu tarihten önce işe giren kadınlar için 40-58 ile erkekler 44-60 yaş arasında değişen kademeli geçiş süresi geldi. Bu tarihten sonra işe girenler için de emeklilik yaşı kadınlarda 58, erkeklerde 60'a, prim gün sayısı da 7 bine çıktı. EYT kapsamında olanlar 1999'daki değişikliğin geçmişe dönük uygulanmasına son verilmesi ve yaş şartını beklemeden emekli olmayı talep ediyor.


Kısmi, kesintili emeklilik ve süre tamamlaması ne demek?
Kısmi emeklilikle 3600 gününü tamamlayan kadınların 50, erkeklerin de 55 yaşında emekliye ayrılması öngörülüyor. Süre tamamlanmasında da kadınlarda 7 bin 200, erkeklerde 9 bin gün sigortalılık gününü bitirenlerin yaşa bakılmadan emekli edilmesi söz konusu. Bazı Avrupa ülkelerinde uygulanan bu modelde yaşı dolduranlar belirli bir kesinti miktarını kabul etmeleri durumunda kısmi erken yaşlılık emekliliğine hak kazanabiliyor. Örneğin, Almanya'da yüzde 3.6 oranında bir kesinti yapılıyor.

EYT konusunda masada hangi formüller bulunuyor?
Yıpranma hakkı olmayan ağır işlerde çalışanlara, emekliliğine 3-4 yılı kalanlara her yıl için yüzde 4-5 gibi bir oranda kesinti yapılarak erken emeklilik sağlanması, 50 yaş ve üstü çalışanlara iş imkânı için vergi, prim teşviki sağlanması, 9 bin gününü dolduran her 360 gün karşılığı dörtte birinin yaştan düşülmesi formüllerinin her biri teknik olarak değerlendiriliyor.


Emekli gelirini artırmak için ne yapmak gerekiyor?
En kolay çözüm prime esas kazanç tutarının yükseltilmesi. Asgari ücretin yüzde 32'sinin 7.5 katına kadar kazançlar için prim yatırılabiliyor. Bunla beraber emeklilik dilekçe tarihi de etkili. Yıl içindeki zamlar, enflasyon, büyüme verileri, bakmakla yükümlü çocuk, eş ve yakınların olması da aylık bağlama oranını artırıyor. Ekonomik büyüme hızı, enflasyon emekli maaşlarında zam oranından fazlaysa takip eden yılbaşında dilekçe vermek önemli.

EYT konusu kaç kişiyi doğrudan ilgilendiriyor?
Emekli olmak için "Belirli yaşın doldurulması, hizmet süresi ya da prim gün sayısı" şartlarından herhangi birini tamamlamayan vatandaşların sayısı yaklaşık 1 milyon 800 bini buluyor. Bunlardan ikisini tamamlayanların sayısı ise 5 milyonun üzerinde. Bu kriterlerden herhangi birini ya da ikisini birden taşımayanların sayısı da 6.5 milyonu geçmiş durumda.



Yaş haddiyle erken emeklilik koşulları nelerdir?
Belli bir yaşa geldiği halde primini tamamlayamayan sigortalılara yaştan emeklilik hakkı tanınıyor. Yaş haddi işe başlama tarihi, çalışılan statüye göre değişiyor. Buna göre, 8 Eylül 1999'dan önce sigortalı olanlar 15 yıl, 3600 günü dolduğunda 50-60 arası değişen yaşı doldurduğunda emekli olabilir. Bu tarihten sonra çalışmaya başlayanların 4500 günü tamamlaması gerekiyor. İlk defa çalışmaya Eylül 1999-30 Nisan 2008 arasında başlayan SSK'lılar 25 yıl sigortalılık 4500 prim günü doldurduğunda kadın 58 erkek de 60 yaşında emekli aylığı alabilir.

EYT düzenlemesi 1999 yılından sonra işe başlayanları da kapsar mı?
EYT ile ilgili düzenlemenin bu tarihten önce sigorta başlangıcı olan yaş şartı dışındaki emeklilik şartlarını tamamlayanların yararlanması bekleniyor.

Prim tamamlama modeli nedir?
Prim tamamlama da EYT için konuşulan başlıklardan biri. Eylül 1999'dan önce işe girenler için ilk sigortalı oldukları tarihe göre 5 bin ile 5 bin 975 prim günü isteniyor. Bunu tamamlayanların emeklilik imkânı doğuyor.

Eksik prim günlerini hangi yolla tamamlamak avantajlıdır?
Doğum borçlanmasında her bir çocuk için 720 güne kadar borçlanma hakkı var. Eksik prim günleri isteğe bağlı sigortayla tamamlanacaksa ödenecek prim günü sayısı 1260 günü geçmemeli.