Erzurum Güncel- BİNALARIN YÜZDE 70’İ DEPREME DAYANIKSIZ
- Prof. Dr. Okan Tüysüz (İTÜ Öğretim Üyesi, Yerbilimci):
- İstanbul’da 1 milyon 200 bin konut var ve bunların yüzde 70’i depreme dayanıksız. Halihazırda taranmış binalar var. 90 bin kadar acil çökeceği öngörülen binalar ya yıkılıp yeniden yapılacak ya da güçlendirilecek. Önce can, sonra canan. Düşünün, bu 90 bin binada en az 5 kişi olsa... Hadi 5’i geçtim, her birinde sadece 1 kişi bile olsa, salt bu adımı atarak düz bir hesapla 90 bin kişinin hayatı kurtulur. Depremde ilk kural riski azaltmaktır. Örneğin, Murat 124 ve Porsche arabanız var. Hangisiyle bu trafiğe çıkmak daha riskli? Tabii ki Porsche.
- Türkiye’de birçok inşaat mühendisi, jeolog ve jeofizikçi var. Türkiye istese acil bir bilim ordusu çıkarır. Ben olsam çok acil bir bilim kurulu toplar, öncelikle ne yapılması gerektiğini belirlerim. Bir taslak çıkarırım.
- En acil ihtiyaç siyasi irade. Bu bakanlık kurarak da kurmadan da yapılır. Yeter ki niyet olsun. İnşaat sektörüne dayalı bir ekonomimiz var. Kahramanmaraş depremi sonrası harcayacağımız bütçeyle tüm Türkiye depreme hazır hale getirilebilirdi.
FAY ÜZERİNDE 24 KENT VAR
- Hüseyin Alan (Jeoloji Mühendisleri Odası Başkanı):
- Fay üzerinde 24 kent var (Bolu, Sakarya, Kocaeli, Bursa, Balıkesir, Manisa, İzmir, Aydın, Denizli, Muğla, Kütahya, Burdur, Eskişehir, Konya, Aksaray, Tokat, Hatay, Kahramanmaraş, Osmaniye, Bingöl, Hakkâri, Erzurum, Tokat ve Erzincan). Çoğu büyükşehir. Fay yasası getirilmeli. ‘Burada bina yapılamaz’ denilmeli. Bu yasa imar planlarına işlenmeli. Emlakçı faya 100 metre mesafede ev satacaksa bildirmek zorunda kalmalı.
- Afetler Kanunu 1959’dan kalma. Derhal yenilenmeli. Afetler fonu kurularak, uluslararası finans kuruluşlarıyla ilişkili ve sürekli bir fon oluşturulmalı.
- Arsa sorunu çözülemediği için barınma sorunu çözülemiyor. Önceden bunu çözmekle görevli ‘Arsa Ofisi’ vardı. Tekrar açılmalı. İstanbul’da Ataköy, Ataşehir bu şekilde kuruldu.
- İstanbul için acil ‘Stratejik Risk Azaltma Planı’ hazırlanmalı. Olası riskler ve kaynak bölgeleri nereler, hemen belirlenmeli.
- Olası bir depremde deniz, hava ve kara yollarının açık olması şart. Devlet Karayolları, Demiryolları Genel Müdürlükleri gibi ilgili birimlerle görüşülüp olası risklerin azaltılması lazım.
- İstanbul’da örneğin, ‘tsunami risk analizi’ araştırıldı. Uyarı tabelaları bile var. Ama riskli bölgelerde buna uygun olmayan yapılar hâlâ duruyor. Acilen bina yapım standartlarımızı da tsunamiye uygun hale getirmek lazım. Keza dere yataklarına inşa edilen yapılar yıkılmalı.
DEVLET KURUMLARI KREDİ VERMELİ
Mustafa Şeref Kısacık (Avukat):
- Parseller birleştirilerek birlikte dönüşüm sağlanmalı. Eğer yıkılan binanın yerine ilave kat verilmiyorsa ki bu depremden sonra verilmemeli, bu sefer maliklerin kendi imkânlarıyla yeni bina yaptırmaları gerekiyor. Buna da çoğu zaman güçleri yetmiyor. O nedenle riskli yapı olarak tespit edilen binaların çevredeki diğer binalarla birlikte yıkılıp yeniden yapılması için yeni yasal düzenlemeler yapılmalı. Çok daha uzun vadeli, belli bir dönemi faizsiz krediler verilmeli.
- KİPTAŞ, TOKİ, Emlak Konut gibi kamusal yönü ağır basan kurumların bu alana girmesi gerekir. Vatandaşlar arasındaki güvensizlik sorunu ortadan kalkar, 2/3 çoğunluk sağlanır. Gerekirse bu 2/3 çoğunluk salt çoğunluğa da indirilebilir.
- Yüklenicilerle yapılan sözleşmelerde çoğu zaman hukuki destek alınmıyor, alınmadığı zaman da sözleşmeler arsa sahiplerini koruyucu hükümler içermiyor. Yüklenicinin ekonomik olarak sorun yaşaması, belki iyi niyetli olmaması nedeniyle inşaatlar yarım kalıyor.
- Kamunun daha çok elini taşın altına koyması, riskli yapı tespitinden yükleniciyle yapılan sözleşmeye ve inşaatın yapım sürecine, her türlü hukuki mali desteği vermesi gerekir.
- Daha ciddi kira desteği, geçici ev verilmesi halinde riskli yapı tespitleri çoğalacak.
DOLGU ALANLARI BOŞALTILMALI
Doç. Dr. Pelin Pınar Giritlioğlu (Şehir Planlamacıları Odası İstanbul Başkanı):
- En büyük tehlikelerden biri dolgu alanlar. Buralar yapılardan temizlenmeli. Çünkü ilk depremde yıkılacaklar.
- Kent içinde boşluklar yaratılmalı. Bazı yapılar kamulaştırılmalı.
- Son yıllarda hastaneler şehrin dışına taşınıyor. Bu yanlış. Bizim hızla şehrin içindeki hastaneleri güçlendirmemiz gerekiyor. Şişli Etfal gibi hastaneler bulundukları bölgeler için kritik öneme sahipti. Kent içinde küçük kamu hastanelerinin sayısı artırılmalı.
- Afette gıda krizleri yaşanabilir. Kente yakın, kent dışındaki tarım alanları ile kent içi bostanlar güçlendirilmeli.
- Sosyal konut projeleri hızlanmalı. Bunlar kiralık sosyal konut projesi olarak yürümeli. Belediyeler inşaat malzemelerini de kendileri üretmeli. Böylece daha kısa sürede daha ucuz konutlar üretilebilir.
- Nasıl ki arabalarımızı muayene ettirip öyle trafiğe çıkabiliyorsak, evlerimizde de bu şekilde oturabilmeliyiz. Evler 3-5 yılda bir denetlenebilir.
BİNADAKİ RİSK TAPUDA GÖRÜNSÜN
Nahide Esra Danışman (Avukat):
- Riskli binaların tespiti için hızlı tarama yapılması için yerel yönetimlere yetki verilmeli.
- Hızlı taramanın binanın yıkılmasına yol açabilecek bir işlem olmadığı vatandaşa anlatılmalı.
- Dönüşümün önündeki bürokratik engeller kaldırılmalı.
- Dönüşümle ilgili kamu spotları, broşürler basılmalı.
- Yerel yönetimler hızlıca geçici yerleşim yerlerini belirlemeli, altyapı çalışmalarına başlamalı, ulaşım hizmeti sağlanmalı.
- Kentsel dönüşümün maliyeti vatandaşı korkutuyor. Acilen devletin inşaat malzemelerini ucuza ve kaliteli şekilde imal edeceği iştirakler kurması gerekiyor.
- Dönüşüm sırasında kira yardımı artırılmalı.
- Riskli yapı olan binaların tapusunda ‘kiralanamaz’ veya ‘riskli yapı’ olduğuna dair şerh düşülmeli.
GIDA STOKU İÇİN YERALTI DEPOSU
Yavuz Işık (Türkiye Hazır Beton Birliği Başkanı):
- Toplanma alanı değil, deprem yaşam alanları planlanmalı. Bu alanların altyapısı hazır hale gelmeli. ‘İstanbul’da yer mi var?’ denilmemeli. Belediyelerin, Hazine’nin elindeki tüm alanlar değerlendirilmeli.
- Yeraltı depolarında gıdalar hazırlanılmalı. Pilot ilçeler seçilip hemen bugün harekete geçilmeli.