Erzurum Güncel- Ordu’da, Karadeniz’in tek körüklü çizme ustası olan Türkay Yavaş, günümüzde Ege ve Akdeniz kıyı yörelerinde yaygın olarak kullanılan, geçmiş dönemde ise Karadeniz’de zengin ağaların giydiği çizmelerin üretimini yapıyor. 15 günde üretilen bir çift körüklü çizmenin fiyatı ise 800 TL ile bin lira arasında satılıyor.
Teknolojinin gelişmesiyle birlikte unutulmaya yüz tutan meslekler birer birer yok olmaya devam ediyor. Asırlar boyu Ege ve Akdeniz kıyı yörelerinin simgesi olan, Karadeniz'de de geçmişte zengin ağaların giydiği körüklü çizme ise bu durumdan nasibini alan bir meslek olarak görülüyor.
Cumhuriyet döneminde Yörük kültürü ile özdeşlemişti
Günümüzde körüklü çizme yapımı, Aydın'da yaygın olarak sürerken, ata binmeyi kolaylaştırması ve tamamen doğal ürünlerden yapıldığı için de belirli bir kesim tarafından tercih ediliyor. Gösterişli olduğu kadar, çıkardığı ‘gıcırtı' sesi ile bir ortama girecek olan kişinin, itibarını da temsil ettiği söylenen körüklü çizmelerin bir çiftinde 7 ile 10 parçadan oluşan körük yer alabiliyor. Cumhuriyet Dönemi'nde özellikle Yörük kültürü ile özdeşleşmiş kültürel bir değer olan çizme, günümüzde ise yaygın olarak kullanılmadığı gibi, ustaları da yeni çırak bulamamaktan yakınıyor.
“20 yıldır körüklü çizme üretiyorum”
Ordu'nun Altınordu ilçesinde 45 yıldır ayakkabı tamircisi ve imalatçısı olarak çalışan 58 yaşındaki Türkay Yavaş, “Bu körüklü çizme mesleğini öğreneli 20 yıl oldu. Baktım ki Karadeniz Bölgesi'nde bunu yapan yok ve ben de buralara getirmek istedim. Bunun için Kuşadası'nda bir ustadan bunun kursunu aldım ve öğrendim. Sonrasında da Ordu'ya getirdim. Talep de var, mesleğimi severek yapıyorum. Ancak unutulmaya yüz tutmuş meslekler arasında ve çırak bulamıyoruz, artık zanaat yok oluyor. Bu mesleğin yürütülmesini talep ediyorum” dedi.
“15 günde yapılıyor, tamamen el işçiliği”
Çizme yapımının tamamen el işçiliği olduğunu ve hakiki deriden yer aldığını ifade eden Yavaş, “Çizme yapımı 15 gün sürer, altı kösele ve el işçiliği oluyor. Ege ve bizim bölgemizde kullanılır. O taraflarda daha da yaygındır. Bu yaptığım çizmeler genelde İstanbul, Ege tarafları ve Trabzon'a gidiyor. Ordu'da talep az denilecek kadar. Aslında her evde olması gereken bir ürün ve çok güzel bir hediyedir. Son dönemlerde horon oynanırken de kullanılıyor” ifadelerine yer verdi.
Fiyatı bin lirayı bulabiliyor
Bir ayakkabıya göre yaklaşık 6 kat daha fazla deri kullanılan ve yapımı oldukça zor olan körüklü çizmelerin fiyatlarının bin liraya kadar satılabildiğini anlatan çizme ustası Türkay Yavaş, “Bir çizme normalde 800 lira ancak kullanılan malzemeye göre bin liraya kadar çıkabiliyor. Komple el işçiliği, kişinin isteğine göre yapılıyor. Bu meslek en son 1960 yılında yapılmış ve bitmiş. Ben 20 yıl önce getirdim ve talep de oluyor. Tiyatrolarda sahne alanlar ve bazı sanatçılar da alıyor” şeklinde konuştu.
Selim Kuşcu