Erzurum Güncel- Türkiye’de 1984-2022 arasında Kamu Özel İşbirliği (KÖİ) ve Yap-İşlet Devret olmak üzere toplamda 257 projenin hayata geçtiğine işaret eden KÖİ Projeleri Araştırma Merkezi Başkanı Dr. Eyüp Vural Aydın, şişelerin ekonomiye kazandırılmasında da KÖİ modelinin uygulanacağını söyledi.
ÖNDER ÇELİK
Türkiye’de bir dönem Yap-İşlet-Devret olarak da bilinen Kamu Özel İşbirliği’yle (KÖİ) 21. yüzyılda 5 bin proje hayata geçirilirken, toplam proje büyüklüğü 1,5 trilyon doları buldu. Kamu Özel İşbirliği (KÖİ) Projeleri Araştırma Merkezi Başkanı Dr. Eyüp Vural Aydın, geçen yıl dünya genelinde 240 KÖİ projesi gerçekleştiğini, bu yatırımların 2020’ye oranla yüzde 49 artarak 76,3 milyar dolar seviyesine ulaştığını söyledi.
Ekonomi Gazetecileri Derneği’nin, KÖİ Projeleri Araştırma Merkezi’nin ev sahipliğinde düzenlediği seminerde konuşan Aydın, Çin’in 2013-2020 boyunca 1.934 KÖİ projesini hayata geçirdiğini, Hindistan’da da 2004-2020 boyunca 1.128 KÖİ projesinin devreye alındığını kaydetti. Türkiye’de 19842022 arasında KÖİ ve Yap-İşlet Devret olmak üzere toplamda 257 projenin hayata geçtiğine işaret eden Aydın, “Bunların toplam büyüklüğü 84 milyar dolar. Ancak buna havalimanı gibi imtiyazlar da eklenince 165 milyar dolarlık bir ekonomik büyüklükten söz edebiliyoruz” dedi.
DEĞER ARTIŞINDAN PAY FORMÜLÜ
Dünyada altyapı yatırım açığının 94 trilyon dolara geldiğini ifade eden Aydın, “İsveç Stockholm’de ‘arsadaki değeri kap’ modeline geçildi. Ulaştırmada üç durağın inşaatı başladı. Oradaki arsanın değeri artınca arsa değer artış bedelinden devlet pay aldı ve projenin bir kısmını finanse etti” diyerek, Türkiye’de de benzer uygulamaların olabileceğine işaret etti.
ŞİŞELER KÖİ’YLE TOPLANACAK
Şişelerin ekonomiye kazandırılmasında KÖİ modelinin uygulanacağını anlatan Aydın, “Şişeler depozitoya dönecek. Yüzde 60 toplama yakalanabilirse dünyada ilk defa depozito sistemi KÖİ ile olacak. Şişelerin toplanmasından işlenmesi ve sektöre satılmasını içeren bir uygulama olacak” dedi. Belediyelerin de KÖİ yapmasının önünün açıldığını kaydeden Aydın, “Birçok belediye ile görüşmelerimiz başladı” diye konuştu. KÖİ projelerinin borsaya açılması konusunda çalıştıklarına işaret eden Aydın, “Türkiye’de çok ciddi tasarruf var ama para ya arsada ya konutta ya kasada” ifadelerini kullandı.
YURT DIŞINDAN TALEP VAR
“Dünyada müteahhitlikte ikinciydik. KÖİ’ler sayesinde inşaat şirketlerimiz işletmeciliği de öğrendiler” diyen Aydın, şöyle konuştu: İki yıl önce Türk şirketleri dünyada köprü ihalesine giremezdi ama artık girebilirler. Türk şirketler uluslararası şirketlerden know-how transferi yaptı. Rus heyet geldi. Her gün mail atıyorlar. ‘KÖİ yetkinliği olan firmaları alıp bize gelir misiniz?’ diye soruyorlar. Belki de toplanıp Moskova’ya gideceğiz. Ruslar, Türk şirketinin istedikleri zamanda ve bütçede işleri bitirebileceğini gördü. Rusya’da ulaştırma alanında talep var. Malum uluslararası firmalar çıktılar. Suudi Arabistan’a Türk modeli KÖİ öğretiyoruz. Bir Amerikan şirket aracılığıyla bizden danışmanlık aldılar. Oranın sağlık bakanlığına anlattık. Şu anda Türk modeli onaylandı. 38 tane sağlık merkezinin KÖİ projesi çıkacak. Türk şirketlerine İngiliz ve Amerikalılarla birlikte iş yapma kolaylığı sağlayacaklar.
NEDEN GARANTİ VERİLİYOR?
çKÖİ projelerine Hazine garantisinin kredi finansmanı dikkate alınarak yapıldığını anlatan Dr. Eyüp Vural Aydın, “Siz 40 bin değil 20 bin araç garantisi verseniz şirketin bankaya sunacağı teminat az olacağı için faiz maliyeti yukarı çıkar. Projelerde garantiyi az vermek için süreyi uzatmak gerekiyor. İngiltere’de M6 otoyolu vardır. O bir KÖİ’dir. Garanti de sıfırdır. Tüm risk özel sektördedir ama 53 yıl işletme hakkı vardır” örneğini verdi.
HEP AYNI İŞRKETLER Mİ?
KÖİ projelerini neden hep aynı şirketlerin aldığına ilişkin soruyu cevaplayan Aydın, KÖİ’lerde proje ihale süreçlerinin şeffaf olduğunu çünkü davet usulü yapılmadığını belirterek, “Kamu ihalelerinde devlet kendi çıkar, finansmanı bulur, kime yaptıracağına karar verir. KÖİ’lerin hepsi uluslararası açık, yani davet yok. Standartlar var. Para bulacak adam önce. Başka bir yerde benzer bir proje yapmış olması lazım. Uluslararası kabiliyette firma getirme yetkisi olması lazım. Sadece birkaç şirket de yok. Onlarca şirket var” diye konuştu.
Türkiye