Erzurum Güncel- Rekabet Kurumu Başkanı Birol Küle; zincir marketlere yönelik ilkinden daha büyük ikinci bir soruşturmanın ilerlediğini, bu soruşturmada “kartel” ve “fiyat belirleme ihlali” iddialarının olduğunu söylemişti. Konuyla ilgili Rekabet Kurumunun hazırladığı “Yaş Sebze ve Meyve Sektör İncelemesi Raporu” tamamlandı.
Rekabet Kurumu'nun hazırladığı Yaş Sebze ve Meyve Sektör İncelemesi Raporu'nda fiyat artışlarının sebeplerine ve alınması gereken tedbirlere yönelik önemli tespitler yapıldı. Rapora göre;
> Yaş sebze ve meyveler, çok sayıda el değiştirerek, toplayıcı, simsar, komisyoncu, tüccar gibi aracılar yoluyla tüketiciye ulaştırılıyor. Üretici örgütlenmesinin arzulanan düzeyde olmaması, pazarlama kanalının bu şekilde uzamasına ve üreticinin eline geçen paranın düşmesine yol açıyor.
> Küçük çiftçiler, ürünlerini satarken çoğunlukla aracı tüccar ya da komisyoncularla karşı karşıya kalıyor. Bu elden ele geçişler sonucunda ürünün fiyatı artıyor ve son olarak gerçekleşen yüksek fiyat, tüketici talebinin de düşmesine neden oluyor.
> Tarımsal üretim gerçekleştiren oyuncular, ihtiyaçları olan girdileri çoğunlukla piyasa fiyatından sağlıyor. “Destek” ve “sübvanse etme” mekanizmasının sağlanamadığı durumda, tarım endüstrisi kârlılıktan uzaklaşıyor. Üretim miktarı azalıyor. Fiyatlar artıyor.
Zincir marketlerin hem esnafın kazancını hem piyasa fiyatlarını altüst ettiğini savunan Türkiye Esnaf ve Sanatkârları Konfederasyonu Başkanı Bendevi Palandöken “Piyasanın dengesini bozuyorlar. Bir gecede bir ürün grubunda anlaşarak zam ya da indirim yapıyorlar, bütün piyasa fiyatlarıyla hamur gibi oynuyorlar. Haftanın yedi günü sabah erkenden akşam geç saate kadar açıklar ve satmadıkları hiçbir ürün yok. Acilen düzenleme yapılmalı” ifadelerini kullandı.
TARIM SATIŞ KOOPERATİFLERİNİN ÖNEMİ BÜYÜK
> Üretici ile tüketici arasında rol oynayan aracıları ortadan kaldırma ve aracıların elde ettiği kazancı en aza indirme konusunda tarım satış kooperatiflerinin önemli bir rolü bulunuyor. Bağımsız faaliyet gösteren bir tarım satış kooperatifi, yerel aracılarla rekabette, bazı aracıların da ortadan kaldırılmasında önemli avantajlar sağlıyor.
> Bazı ürünlerin imalatını ya da ihracatını elinde bulunduran büyük tüccar ve sanayicilerle rekabet edilmesi için de, bölge çapında birlikler ve ülke çapında bir merkez birliği oluşturulmalı.
> Nihai ürün fiyatlarında yaşanan fiyat artışı veya düşüşü sonraki yıl üretimini de doğrudan etkilerken, üretim eksikliği veya fazlalığı ortaya çıkıyor. Bu durum, tarımsal ürün fiyatlarındaki istikrarsızlığın en önemli nedenlerinden birini oluşturuyor.
> Zincir marketler de piyasada çok etkili. Yalnızca dört teşebbüs, pazarın yarısından fazlasına hakim durumda. En büyük 10 oyuncuya bakıldığında, bu rakam yüzde 63 seviyelerine ulaşıyor.
> Perakende sektöründe süpermarketlerin payının artıyor olması, onların “alıcı olarak gücünü” de artırıyor. Ürünü hemen alıp, ödemelerini uzun vadeye yayıyorlar.
> Zincir marketler ve diğer aracı aktörlerin güçlerinin sınırlandırılması, özellikle çiftçilerin gelirlerinin artırılması, arz güvenliği ve tüketici fiyatlarının makul seviyelere gelmesi açısından önemli.
BAKANLIK NEZDİNDE TEDBİR ŞART
> Zincir marketlerin “alıcı güçlerinin” sınırlandırılması için Ticaret Bakanlığı nezdinde tedbirler hayata geçirilmeli. Bunlar da sıkı bir şekilde denetlenmeli.
> Türkiye’de tarımsal üretim, en önemli girdi kalemleri olan akaryakıt, gübre, tohum ve ilaçta ithalata ve dolayısı ile döviz kuruna bağımlı olunması sebebiyle oldukça maliyetli.
> Bu yüzden kısa dönemde söz konusu girdilerin sübvanse edilmesi, uzun dönemde ise olabildiğince yerli üretimin sağlanması fiyatlar ve arz için önem taşıyor. Finansman maliyetleri de aşağıya çekilmeli.
> İstenmeyen üretim miktarı dalgalanmasının önüne geçmek için de, çiftçilerin üretim tercihlerini şekillendirmeleri için güncel ekim verilerinin olabildiğince şeffaf şekilde paylaşılması gerekiyor.