Erzurum Güncel- Üç Kümbetler, Anadolu’da bulunan anıt mezarların en güzel örnekleri arasında yer alıyor. Üç Kümbetten en büyüğünün Emir Saltuk’a ait olduğu ve 12'nci yüzyılın sonlarında yapıldığı sanılıyor. Diğer kümbetlerin kime ait olduğu bilinmezken, bunlarında 14'üncü yüzyılda inşa edildikleri tahmin ediliyor. Kümbetlerin yanında bulunan kare şeklindeki küçük yapının ne olduğu konusunda ise farklı görüşler bulunuyor. Bunun da bir kümbet veya mescit olduğu belirtiliyor. Üç kümbetler, Milli Eğitim Bakanlığı tarafından 1956 yılında onarıldı.
Çeşitli hayvan kabartmaları bulunuyor
Emir Saltuk Kümbeti, kesme taştan yapıldı. Sekizgen gövdeli, yüksek kasnaklı ve üzeri kubbe ile konik karışımı basık bir külahla örtülü. İki renkli kesme taştan yapılan kümbetin üçgen alınlıklarında, yuvarlak kemerli, kasnak nişlerinde boğa, yılan, yarasa, kartal gibi hayvan kabartmaları bulunuyor. Bu kabartmalar, Orta Asya Türk takvimlerinde yer alan burç figürlerini andırmaktadır. Nişlerden birinin içerisindeki boğa boynuzları arasında insan başı işlemesi dikkat çekiyor. Emir Saltuk Kümbeti'nin sekiz cephesinin dört yüzünde birer çift pencere yer alıyor. Kümbetin, kuzey yönünde bulunan giriş kapısının saçakları üzerinde geometrik bezeme ile çiçek ve hayvan figürleri görülüyor.
Emir Saltuk Kümbeti'nin güneydoğusunda bulunan ikinci kümbetin alt kısmı, kare planlı ve on iki cepheli. Bu kümbet gri renkte bir taştan yapılmış, üstte bir küçük, altta ise bezemeli üç büyük penceresi bulunuyor. Bu kümbetin güney cephesindeki penceresi mihrap görünümünde. İkinci kümbete 4 metre uzaklıktaki üçüncü kümbet yöresel keyek taşından yapılmıştır. Üçüncü kümbet, on iki cepheli ve dört pencereli. Kuzey yönünde giriş kapısı bulunan kümbetin, iç kısmında oldukça güzel bezenmiş mihrabı yer almakta. Kümbetin üzerini örten konik külahın kasnağında Emir Saltuk Kümbeti'ne benzeyen süslemelere yer verilmiştir.