Erzurum Güncel- Tehcir kanunla uygulandı. Ermenilerin zorunlu göçe tabi tutulduğu topraklar, tıpkı Türkmen aşiretlerinin gönderildiği yerler gibi Osmanlı İmparatorluğu’na ait topraklardı. Tehcir kanununda her şey inceden inceye planlanmış, Osmanlı yurttaşı Ermenilerin gidecekleri yerlere salimen varmaları için tedbirler düşünülmüş, mülki âmirlere yükümlülükler yüklenmişti. Yani ortada bir soykırım kastı ve amacı yoktu. Tehcir edilen Ermeniler, tehcir kanunu ardından yayımlanan talimatnamelere uygun şekilde gönderilmiş midir? Hayır. Olması gerektiği gibi salimen yerlerine varmış mıdır? Ne yazık ki hayır! Tehcir; yer yer katliama, talana, zulme dönüşmüştür. Kimler tarafından? Bazı yetkililer, jandarmalar, öngörüsüz ve cahil idareciler, Kürtler ve Çerkezler tarafından. O zaman bu kadar hassas ve insancıl kararlar neden gerektiği gibi uygulanmamış ya da uygulanamamıştı? Bu kitapta bunların sebeplerini ve sonuçlarını uzun uzadıya yazdık, sıraladık. Bu kadar etraflıca düşünülmüş, hakkaniyetli ve hukuki genelge ve emirlere rağmen yaşananlar ortada. Talat Paşa, tehciri yönlendirirken aksaklıkları, hukuksuzlukları ve taşkınlıkları çok iyi görmüş ve genelgelerinde önlem alınmasını emretmiş. Yukarıda sözünü ettiğimiz guruplar bu emirleri dinlemeyerek yüzlerce suça iştirak etmiştir. Yol şartlarından ölenler de vardır elbet. Sonuç olarak bu kararlar, genelgede bahsi edilen şekliyle uygulansaydı, ölümler de asgari miktarda olacak, Ermenilerin bitmeyen kini bu boyutlarda olmayacak, belki de bugün bir Ermeni soykırımından bahsedilemeyecekti. Yaşananlar bir soykırım değil, karşılıklı mukateledir, yani boğazlaşma. Kaybeden taraf da Ermeniler olmuştur. Akademisyenler, diplomatlar ve tarihçiler, rakamlar ve olayları yalanlayan eserler hazırlamak yerine, bir kanunla tehcir kararı almasına rağmen Osmanlı hükümetinin savaş şartları, ekonomik ve sosyal çalkantılar, hata, eksik, umursamazlıkları yüzünden yaşanan karşılıklı acı olaylardan söz etseydi ve Ermenileri dürüst ve ihanetlerini kabule davet etseydi Türkiye bu problemleri bu şekilde yaşamayacaktı. Keşke olaylara bu boyutta bakılabilseydi. KEŞKE...