Erzurum Güncel- Erzurum’da Mustafa Kemal Atatürk’ün, Milli Mücadele’nin ilk temellerini attığı ve kritik kararlar aldığı tarihi ev kaderini bekliyor. Atatürk’ün, 3-7 Temmuz 1919’da 9. Ordu Müfettişi olarak geldiği Erzurum’da beraberindeki heyetle cumhuriyetin kurulması için görüşmeler yaptığı, hatta askerlik mesleğini bırakma kararı aldığı ev şu an depo olarak kullanılıyor ve tinercilerin mekânı halinde dönmüş durumda. Tarihi konağın içler acısı durumunu raporlaştıran Araştırmacı Muhammet Sait Saraçgil, Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü ile Erzurum Büyükşehir Belediyesi ile temasa geçerek konağın kurtarılmasını ve müzeye dönüştürülmesini istiyor.

146 numaralı konak

Araştırmacı Saraçgil’in TÜBİTAK’taki yarışmaiçin hazırladığı “Tarihin Gölgesinde Kalan Konak” adlı proje, Mustafa Kemal Atatürk’ün Milli Mücale’nin çalışmalarını yaptığı tarihi konağın içler acısı durumunu gözler önüne serdi. Saraçgil, projeyle
Türk milleti ve Türk tarihi açısından büyük önem taşıyan, günümüzde yıkılmaya yüz tutmuş olan konağın gün yüzüne çıkartılmasını hedefliyor.

Tarihin gölgesinde kalan konak, Mustafa Kemal Paşa’nın Milli Mücadele’nin ilk çalışmalarını sürdürdüğü bina. Birinci Dünya Savaşı sonrası Milli Mücadele harekâtını başlatmayı planlayan Mustafa Kemal, 3 Temmuz 1918’de geldiği Erzurum’da, ilk olarak Cumhuriyet Caddesi Ulu Cami hizasındaki 146 numaralı, o dönem Erzurum Mevkii Müstahkem Kumandanlığı’na bağlı “Erzurum Kale Muhafızlığı” olarak kullanılan bu konakta 3-9 Temmuz tarihleri arasında kaldı. Mustafa Kemal, Üçüncü Ordu Müfettişi olarak milli mücadeleyi teşkilatlandırmak için Erzurum’a gelişinden 5 gün sonra, 8-9 Temmuz 1919 tarihinde çok sevdiği askerlik mesleğinden ve görevinden istifa etme kararını bu konakta aldı.

Mazhar Müfid’in anlattığına göre, Mustafa Kemal Paşa bu binada masanın üstüne yaydığı Avrupa haritası üzerinde uzun uzun değerlendirmeler yaptı, kurtuluş savaşının temellerini attı. Bu konakta alınan karar ile Milli Mücadele’nin Emir ve kumandası Mustafa Kemal Paşa’ya bırakıldı. İngiliz Hariciye Nazırı Lord Gürzon’un yeğeni, İngiliz Devleti Fahimesi Askeri Mümessili ve Erzurum İşgal Kuvvetleri Komutanı Miralay Kolonel Ravlenson ile Atatürk arasında geçen Türk Tarihi açısından önemli temas ve diyaloglar bu konakta gerçekleşti.

İlk toplantı bu konakta

Yapılan Literatür taramalarında Vilayat-ı Şarkıyye Müdafaai Hukuki Milliye Cemiyeti’nin projede söz konusu olan konakta gerçekleştirilen ilk toplantıya ait fotoğrafa ulaşıldı. Mustafa Kemal, Erzurum’a beraber geldiği subayları ve arkadaşlarıyla bu evde çok önemli toplantılar yaptı. Bu toplantılara Rauf Orbay, Mazhar Müfit, Kazım Dirik, Vali Münir Bey, İbrahim Süreyya, Binbaşı Refik Saydam, gibi önemli isimler katılmıştı. Mazhar Müfit Hatıralarında, “Erzurum Kalesi Muhafızlığı’na ait küçük bir binada ve geceleyin adeta gizli bir cemiyet kurmuşçasına ilk toplantılarımızı yaptık” demekte.

Proje ile Erzurumluların genellikle bu konaktan haberdar olmadığı belirlendi. Yapılan incelemede konağın ön bahçesinde bulunan iki işyeri tarafından konağın ilk iki katının depo olarak kullanıldığı tespit edildi. Tarihi konak, depo olarak kullanıldığı için binanın içinin fotoğraflarının çekilmesine müsaade edilmedi.

Bakanlık devrede

Projede konağın yıkılmak üzere olduğu belirtilirken, madde bağımlılarının merkezi haline gelmekle beraber, konağın arka kısmının adeta çöplüğe döndüğü ifade edildi. Kültür ve Turizm Bakanlığı Erzurum Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü ve Erzurum Büyükşehir Belediyesi ile görüşmeler yapan Saraçgil, projesindeki önerileri, Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü ve Erzurum Büyükşehir Belediyesi yetkililerine sundu. Bakanlık ve belediye yetkilileri önerilerin dikkate alınacağını bildirdi.

‘Müze yapılsın’

Projenin hazırlayıcısı Muhammet Sait Saraçgil, Milliyet’e yaptığı açıklamada, şunları kaydetti: “Tarihimiz ve kültürümüz açısından çok önemli olan bu konak tinerci mekanı olmaktan kurtarılmalı. Konak mülk sahibinden satın alınarak, konağın görüş açısını kapatan işyerleri istimlak edilmelidir. Konağın dokusuna zarar verilmeden çevre düzenlemesi yapılmalıdır. Konakta iç-dış restore çalışması yapılmalıdır. Konağın içine bal mumundan heykeller yapılarak konağa tarihi atmosfer katılmalıdır. Konak ‘Erzurum Mustafa Kemal Müzesi’ olarak turizme ve halka açılmalı.”

MİLLİYET