Gazete Güncel- ‘EİT 2025 Erzurum Turizm Başkenti’ etkinlikleri kapsamında, Atatürk Üniversitesi Kemal Bıyıkoğlu salonundaki konferans, saygı duruşu ve İstiklal Marşı ile başladı. ER-VAK Başkanı Erdal Güzel, açılış konuşmasında Mustafa Özkan’ın şu şiirini okudu:  “Cemiyet kuruldu hayra koşuldu/ Nice zorlu engel aşkla aşıldı/ Bakü’den Tiflis’ten yola düşüldü/ Gönülden gönüle gardaş kömeği/ Dadaşlar çok naçar Rus telaş etmez/ Türklüğün çilesi düşmanı bitmez/ Bize bizden gayrı dost eli yetmez/ Gönülden gönüle gardaş kömeği.”

Konferansta Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Tarih Eğitimi Anabilim Dalı Öğretim üyesi Prof. Dr. Betül Aslan, Erzurum’un 16 Şubat 1916’da Rus işgaline uğradığını hatırlattı. Şehirden kaçamayanlar için iki yıl kadar sürecek acılı, karanlık günlerin böylece başladığına işaret eden Prof. Dr. Aslan, özetle şunları söyledi: “Rus işgali sırasında özellikle Rus ordusunda bulunan Ermeni askerler, girdikleri yerlerde Müslümanları katletmiş, evlerini yakmış, eşya ve yiyeceklerine el koymuşlardır. Azerbaycan Türkleri, Bakü Müslüman Cemiyet-i Hayriyesi aracılığı ile Erzurum halkının imdadına koşmuşlardır. Ancak bölgeye yardım getirmek isteyen cemiyete izin verilmek istenmemiştir. Ermenilere ise hiçbir sorun çıkarılmadığı gibi destek de olunmuştur. Bakü Müslüman Cemiyet-i Hayriyesi’nin Tiflis’deki Baştemsilcisi  Dr. Hüsrev Paşabey Sultanov ile ‘Şehirler İttifakı Başkanı’nın girişimleri sonucu istila edilmiş yerlerdeki Müslümanlara yardım konusunda izin alınmıştır. Bundan sonra Cemiyet-i Hayriye, 1916 yılının Haziren ayında, General Mayor Han Talişinski ve İlyasov’u Erzurum’a göndererek 16 bin harp mağduru Müslüman’ın listesini çıkarmıştır. Cemiyet, ilk etapta Temsilcileri İlyasov, Abdullah Sultanov ve İsmail Nazaraliyev aracılığı ile Kars’tan un ve arpa getirterek halka dağıtmıştır. Cemiyetin çabaları ile bir ay içinde 250 sahipsiz çocuk ve 150 bakıma muhtaç kadın, Rus askerlerin elinden alınarak Bakü ve Tiflis’teki sığınacaklara yerleştirilmiştir. 

İşgal döneminde çekilen açıları dinleyen konferansa katılan bazı kadın- erkek davetlilerin gözyaşlarını tutamadıkları dikkatlerden kaçmadı. Prof. Dr. Betül Aslan, şöyle devam etti: “1915 yılı başlarından savaş sonuna kadar Bakü Müslüman Cemiyet-i Hayriyesi yardım heyetleri işgal edilen bölgelere giderek halka yiyecek, giyecek yardımları yaptıkları gibi onların hak ve hukuklarını da korumuştur,  Kars, Ardahan, Kağızman, Oltu, Batum, Erzurum, Hınıs, Trabzon, Iğdır, Van’da şubeler açmış, iaşe ve sağlık merkezleri oluşturmuş, Rus memurların Müslüman halka yaptığı haksızlıkların, Ermeni ve Rumların yaptığı tecavüz ve saldırılarının önünü almaya çalışmıştır. Ayrıca 1917 Şubat İhtilaliyle oluşan ortamda Ermeni saldırılarına karşı Türk halkını teşkilatlandırmaya çaba göstermiştir. Rus ordusunun Erzincan Mütarekesi’yle işgal ettiği bölgelerden çekilmesi esnasında, bölge halkı ile birlikte Ermenilere karşı verilen mücadelelerde birçok Cemiyet temsilcisi de Ermeniler tarafından şehit edilmiştir.

Konuşmasında Prof. Dr. Aslan, Azerbaycan Türklerinin yaptığı Türk Dünyasındaki en büyük yardım ve dayanışma örneğini oluşturan “Kardaş Kömeği” hareketinin yarınlar açısından da önemli ufuklar açacağını sözlerine ekledi. Konferansı Vali Yardımcısı Mustafa Berk Çelik, Büyükşehir Belediyesi Genel Sekreteri Zafer Aynalı, Atatürk Üniversitesi Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Yüksel Göktaş, EİT 2025 Erzurum Turizm Başkenti Koordinatörü Muharrem Çığlık, Kültür ve Turizm Müdürü Ahmet Yer ile birlikte çok sayıda davetli izledi. Vali Yardımcısı Berk, sunumundan dolayı Prof. Dr. Betül Aslan’a teşekkür etti ve plaket verdi.

Şeyma TAHİR