Erzurum Güncel(ÖZEL)- Elazığ’da 51 kişinin ölümüyle sonuçlanan 6,0’lık depremden sonra, başlayan deprem tartışmaları sürüyor. Gözler Doğu Anadolu Fay hattına çevrilirken, fay hattı üzerindeki illerin hiç birinde yapı denetimi yapılmadığı belirlendi. Bu illerin arasında Erzurum’da yer alıyor. Erzurum’da yapı denetimi yapılmadığı gibi, birçok binanın ise deprem riski taşıdığı öğrenildi. Erzurum’da risk altında bulunan bina sayısı ise binlerce. Fay hattı üzerine kurulmuş bulunan çok katlı yüzlerce binanın bulunduğu Erzurum’da, kaçak kat sayısı ise oldukça fazla. Geçmiş yıllarda görev yapan belediye başkanları ve mevcut belediye başkanlarının hala kaçak kata göz yumdukları ileri sürülüyor. Erzurum’da binaların orijinal yapısıyla da oynandığına dikkat çeken uzmanlar, Erzurum’da bu binalara örnek olarak da, Çaykara İş Merkezini gösteriyorlar. Çaykara iş merkezinde cephe ve alan açmak için çok sayıda kolunun kesildiğini ve duvarın yıkıldığını belirten uzmanlar, bu iş merkezinde tehlike çanlarının çaldığını ve acil önlem alınması gerektiğini ifade ettiler. Prof. Dr. Arınç 2003 yılında ERZURUM’u uyarmış… Prof. Dr. Kenan Arınç, 2003 yılında Doçentken uyarıda bulunmuş. Arınç’ın uyarısı uyarısı medyada geniş yer almış. Arınç: “Erzurum'u yıkacak deprem olacak ama tedbir alan yok” ifadesini kullanmış. İşte Prof Arınç’ın 2003 yılında yaptığı o açımlama: Doğu Anadolu'nun büyük deprem riski altında olduğunu belirten Atatürk Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Öğretim Elemanı Doç. Dr. Kenan Arınç, önümüzdeki 40- 50 yıl içinde Erzurum'u yıkacak bir deprem beklendiğini bildirdi. Erzurum'un önemli derecede deprem riski altında olduğunu belirten Doç. Dr. Kenan Arınç, "Erzurum'da 1859 tarihinde 9 şiddetinde şehrin altını üstüne getiren bir deprem olmuş, 15 bin insan hayatını kaybetmişti. 1875 yılında 10 şiddetinde meydana gelen depremde ise ölü sayısı bilinmiyor. Erzurum ve çevresi fay hatları son 127 yıldır suskun. Enerji biriktirmeye devam ediyor. Erzurum'u yıkacak bir deprem ise önümüzdeki 40- 50 yıl içinde bekleniyor" dedi. Erzurum'da 6 şiddetindeki depremin 12 yılda, 7 şiddetindeki depremin 12-56 yıl arasında ve 7 üstündeki depremin 225 yılda bir tekrarlandığını anlatan Doç. Dr. Arınç, "Buna rağmen maalesef insanlar depreme karşı duyarlı davranmıyor. Şehirde hâlâ çok katlı binalar yapılıyor, kolon yapılarına dikkat edilmiyor, zemin etütleri önemsenmiyor. Deprem doğanın kendisini yenilemesidir. Bu devam edecektir. Depremin önüne geçmek mümkün değil ama insana depremle birlikte yaşamasını öğretmek mümkündür. Gelin tedbirlerimizi alalım. Evlerimiz tabutumuz, şehirlerimiz konut mezarlığı olmasın." diye konuştu. 'YAPI DENETİMİ YOK' İTÜ İnşaat Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ahmet Işın Saygun da kerpiç evlerin depreme dayanımının olmadığını belirterek, "Harcı da kötü. Bir de soğuk geçirmesin diye çatısını da kalın yapınca çatısı da genel olarak ağır olur onların. Duvarlarında da herhangi bir çekme kuvveti olması söz konusu değil. Dolayısıyla depreme karşı son derece dayanıksız olacağı kesin" dedi. Bu tür yapılarda duvarları birbirine iyi bağlamanın ve duvar açıklığını düşük tutmanın önlem olabileceğini belirten Saygun şöyle konuştu: "Ancak deprem kuvveti çok büyük tesirler veriyor. Malzemenin kötülüğü bu kadar büyük can kaybına yol açmıştır. Bununla ilgili yönetmelikler var. Bu yönetmelikler kerpiçi malzeme olarak saymıyor. Ayrıca köylerde yapı denetimi de yok." Kerpiç evlerin maliyeti 5-10 bin TL Bölgede köy evleri genelde kerpiçle yapılıyor, 5-10 bin TL'ye mal oluyor. Toprak, saman ve hayvan gübresi suyla karıştırılıp kalıba dökülüyor. Kalıptan çıkarılan kerpiçler, 10 gün boyunca güneş altında kurumaya bırakılıyor. Böylece evin temel malzemesi elde edilmiş oluyor. Önce alçak bir temel kazılıyor, ardından 'anaç' ve 'kuzu' adı verilen kerpiçler, aralarına çamur harçları konularak üst üste diziliyor. İnşaat bitince kerpiç duvarlar yine çamur harçla sıvanıyor. Genelde tek katlı olan bu evlerin çatıları da büyük kalaslar ve tahlalarla kapatılıyor. Bu yöntem bölgede yüzyıllardır uygulanıyor. Bazen aşırı yağışlar bu evlerin çatılarının çökmesine neden oluyor. Aynı özellikte bir betonarme ev ise yaklaşık 30-40 bin TL'ye mal oluyor. YAPI DENETİM KURULUŞUMUZUN GÖREV VE YÜKÜMLÜLÜKLERİ: Yapı denetim kuruluşu öncelikle proje müellifince yapılan uygulama projesi; a) Temel sisteminin, arsanın jeolojik yapısına göre tanzim edilen jeolojik rapora uygunluğu, b) Taşıyıcı sistemin TSE 500'e ve afet bölgelerine yapılacak yapılar hakkında yönetmeliğe göre hesaplandığını, c) Binanın ısı yalıtım yönetmeliği, mühendislik ve mimarlık projelendirme esasları, imar planı diğer ilgili yönetmelik, standart ve şartnamelere uygunluğunu belirler. d) Yapıda kullanılan her türlü malzemenin, imalatın ve yapı elemanlarının standartlarına uygunluğunu test ederek test raporlarını ilgili idareye gönderir. Bakanlıkça ve Türk Standartları Enstitüsünce yeterliliği kabul edilen gerçek ve tüzel kişilere ait laboratuarlarda test ettirir. e) Beton kalıbı ve demir teçhizatı kontrol edilerek Yapı Denetimi Uygulama Yönetmeliği eki örnek 5'e uygun tutanak tutulduktan sonra beton dökümüne müsaade edilir. Beton yapı denetim kuruluşunun yardımcı kontrol elemanlarının sürekli gözetiminde dökülür ve beton numuneleri, mutlak döküm yerinde ve sorumlu mühendis veya mimar ile birlikte deneyi yapacak laboratuar sorumlusu tarafından alınır. f) Yapı Denetim Kuruluşu, inşaatta çalıştırılan işçi ve ustaların, mesleğinin erbabı olduğuna dair sertifika ve kullanılan malzemelerin TSE ye uygunluk belgelerini yapı müteahhidinden isteyebilir. g) Yapı Denetim Kuruluşunun uygun görmediği malzeme, işçi, kalfa ve taşeron, yapı müteahhidi tarafından derhal şantiyeden uzaklaştırılır. h) Yapı sahibinin isteği halinde, yapı müteahhidine ödeme yapmadan önce yapı sahibine ödemeye esas görüş bildirir. i) Yapı Denetim Kuruluşu yapı kullanma izninin alındığı tarihten itibaren yapının taşıyıcı sisteminde meydana gelebilecek yapı hasarından dolayı 10 yıl süreyle, taşıyıcı olmayan diğer kısımlardaki yapı hasarından dolayı 2 yıl süreyle sorumludur. Yapı Denetim Kuruluşu, izinsiz yapılan değişikliklerden dolayı sorumlu tutulamaz. Fotoğraf: Mehmet Zahit Erkaya